“Chồng ba” là phim được điện ảnh Lào làm lại dựa theo phim “Vợ ba” của Việt Nam. Vì Lào theo chế độ mẫu hệ: trọng nữ khinh nam, nên phải đổi tên phim thành “Chồng ba” cho nó phù hợp với văn hóa.

Chuyện phim bắt đầu bằng khung cảnh đám cưới của người chủ gia đình là bà Mông Mảy Nhưng Hơi Chảy (khoảng năm chục tuổi) với người chồng thứ ba là cậu Chim Khỏe Nhưng Hơi Ghẻ (mười bốn tuổi).

Lần đầu lên thuyền hoa về nhà vợ, lại chưa biết mặt mũi vợ ra sao, nên Chim Ghẻ không tránh khỏi hoang mang, lo âu: điều ấy thể hiện rất rõ qua cảnh Chim Ghẻ ngồi dạng háng trên thuyền hoa, bồi hồi khều khều bàn tay xuống nước vớt những cánh bèo – là hình ảnh ẩn dụ cho thân phận bèo bọt, bấp bênh của người đàn ông trong xã hội phong kiến Lào. Giá đoạn ấy mà đạo diễn cho lồng vào mấy câu hát trong bài Duyên phận, kiểu như “Phận làm con trai, chưa một lần yêu ai” hoặc là “Bước qua dòng sông, hỏi từng con sóng, đời người con trai không muốn yêu ai được không” thì cảm xúc sẽ còn được đẩy lên cao hơn. Tuy nhiên, cũng không trách đạo diễn được, vì ca khúc Duyên phận chưa có phiên bản tiếng Lào.

Ngay sau lễ rước rể là cảnh động phòng của Chim Khỏe Nhưng Hơi Ghẻ và bà Mông Mảy Nhưng Hơi Chảy. Cuộc giao hoan được đạo diễn ẩn dụ bằng hình ảnh một con chim non còn đỏ hỏn đang cố ngóc cái đầu lên ngoáy ngoáy trong cái tổ chim rộng toang hoác. Nhưng vì sức yếu, ngoáy được vài cái là chú chim đã chóng mặt, co giật, rồi ói luôn vào tổ xong gục xuống.

Cùng là phận đàn ông làm rể nhà người, nên chồng cả và chồng hai đối xử với chồng ba rất tử tế chứ không hề có chuyện tranh giành ân sủng như trong mấy phim cung đấu của Trung Quốc. Chồng cả giống như một giáo viên thể dục: tỉ mỉ hướng dẫn cho Chim Ghẻ những chiêu thức “Mò cua trong lỗ”, “Chọc gậy lốp xe”, “Dùi cui ngoáy cháo”… để phục vụ bà Mông Chảy, còn chồng hai lại như một thầy giáo thanh nhạc: tận tình chỉ bảo cách lấy hơi, nhả tiếng theo phong cách Opera thính phòng, sao cho những âm thanh rên rỉ phát ra làm cho bà Mông Chảy phê…

Dù đã có vợ, nhưng chỉ khi nhìn trộm thấy cảnh gian dâm của chồng hai và đứa con gái lớn của chồng cả trong vườn hoang sau nhà, Chim Ghẻ mới nhận ra: cuộc làm tình của hai người yêu nhau thật lòng nó khác xa với những lần giao phối mang nặng tính phục dịch, chủ tớ của cậu và bà vợ Mông Mẩy. Và cũng từ khoảnh khắc ấy, Chim Ghẻ lần đầu cảm nhận được thứ ham muốn dục vọng trong người, nhưng không phải với vợ, mà là với người chồng hai, và nụ hôn đồng giới của Chim Ghẻ với người chồng hai chính là giây phút Chim Ghẻ sung sướng nhất bởi cậu được sống đúng với bản chất thật của con người mình.

Tại sao đã làm tình với vợ nhiều lần rồi mà mãi về sau này Chim Ghẻ mới phát hiện ra mình là gay? Là bởi Chim Ghẻ làm tình mà không nghĩ tới cảm xúc của bản thân mình. Vậy tại sao đã làm tình với nhau nhiều lần rồi mà bà Mông Chảy vẫn không phát hiện ra Chim Ghẻ là gay? Là bởi bà Mông Chảy làm tình mà chỉ nghĩ tới cảm xúc của bản thân mình.

Đứa con gái lớn của ông chồng cả rất yêu chồng hai của mẹ, nên khi được gia đình cưới cho một cậu chồng (cũng khoảng 14 tuổi giống Chim Ghẻ) thì cô gái kịch liệt phản ứng và đuổi cậu chồng ấy ra khỏi nhà. Phận đàn ông, dù vẫn còn trinh, nhưng đã qua một đời vợ, lại bị nhà vợ khước từ, quá nhục nhã và sợ miệng đời gièm pha, cậu chồng ấy đã thắt cổ tự tử. Rõ ràng, đàn ông trong cái xã hội ấy chỉ có hai lựa chọn: hoặc là sống như địa ngục, hoặc là chết vì nhục. Cũng may, tinh thần tự nhục ngày nay không mạnh như thời xưa, chứ nếu vì sợ miệng đời gièm pha, chửi bới mà đã thắt cổ tự tử, thì số lượng cán quan chức, cán bộ của chúng ta hiện giờ chắc sẽ giảm đi hơn một nửa.

Trong đám tang cậu chồng xấu số ấy, có một con chim đậu trên nắp quan tài. Mấy đứa mê chuyện cổ tích thì nói đó chính là chim Vàng Anh do cậu chồng hóa thành như trong chuyện Tấm Cám, nhưng tất nhiên không phải vậy, bởi cũng như bài hát Duyên phận, thì chuyện Tấm Cám chưa được dịch sang tiếng Lào. Hãy nhớ lại cảnh con chim non nớt đỏ hỏn ngoáy ngoáy cái đầu trong cái tổ toang hoác: đó chính là hình ảnh biểu trưng cho kiếp sống tù túng, gông cùm, khổ nhục của người đàn ông trong xã hội phong kiến: chỉ khi chết đi rồi, người đàn ông mới thoát được ra khỏi cái tổ ấy mà vỗ cánh bay đi.

Bà Mông Chảy mang thai đứa con của Chim Ghẻ, đương nhiên Chim Ghẻ rất mong đó sẽ là con gái để cuộc đời con sau này được sung sướng, vui vẻ. Nhưng rồi lúc sinh ra, trời lại bắt nó làm kiếp con trai. Cảnh kết của phim, vì biết chắc rằng con trai mình sau này lớn lên cũng sẽ lại phải chịu cuộc đời bế tắc, tủi nhục như mình hiện tại, nên Chim Ghẻ đã bế con vào rừng và dùng lá ngón giải thoát cho con…

Cái kết này bi thảm quá! Nếu là đạo diễn, tôi sẽ chọn một cái kết khác có hậu hơn, bằng cách cho Chim Ghẻ ôm con chạy qua cửa khẩu trốn sang Việt Nam: bởi đó là nơi có đầy rẫy những ông chồng luôn tìm mọi cách để vợ mình đẻ được con trai, chỉ cần đẻ được con trai thôi là có thể tự hào vênh mặt với đời rồi, khỏi cần biết đứa con trai ấy sau này lớn lên sẽ ra sao: hiếu nghĩa, giỏi giang, thành công hay là mất dạy, bất tài và vô dụng…

Tác giả: Võ Tòng Đánh Mèo